كارگاه آموزشي خوشبختی، چشم‌اندازی فلسفی

آذین احمدی: دنیای سریع امروزی زندگی را برای خیلی از ما آسان‌تر کرده است ممکن است بتوان در این دنیای مدرن راحت‌تر از گذشته زندگی کرد و شاید زندگی در دنیای امروزی از هرزمانی در مقایسه با گذشته سخت‌تر باشد.

 آرامش،و نبود استرس و بحران‌های شغلی ممکن است خواسته قلبی بسیاری از ما باشد. در دنیای امروزی بسیاری از ما حتی باوجود دارا بودن امکانات رفاهی سطح بالا رنج می‌کشیم و این رنج زمانی که در خلوت خود به مقایسه امید و آرزوهای شخصی و حقیقت زندگی اکنون مانمی‌پردازیم، از همیشه پررنگ‌تر خواهد بود. خوشبختی به‌مراتب در محاوره‌های عامیانه استفاده می‌شود و مطمئناً نهایت و آرزوی هرکسی برای خودش و اطرافیانش خوشبختی است. اما خوشبختی در جامعه امروزی به چه معناست؟ و چه کسی را می‌توان خوشبخت نامید؟

به همت جوانان خوش‌فکر حلقه مطالعاتی اندیشه اوز با همکاری کتابخانه عمومی اندیشه و هیئت امنای دانشگاه پیام نور اوز، به مناسبت اولین سالگرد تأسیس این حلقه، اوز میزبان مسعود زنجانی مدرّس کارگاه‌ها و نشست‌های فلسفی  از تهران با موضوع “خوشبختی چشم‌اندازی فلسفی“ بود. این نشست در کتابخانه عمومی اندیشه اوز برگزار شد. ابتدای نشست زنجانی برای وارد شدن هرچه بیشتر افراد و روشن شدن موضوع   از حضار  خواستند که به طرح سؤالات خود در مقوله خوشبختی بپردازند و پس‌ازآن به شروع سخنان خود پرداخت که در ادامه گزیده‌ای از بحث را  از دیدگاه نویسنده خواهیم داشت.

در عصر جدید فلسفه دچار تحول شده است و کارکرد خود را در جامعه ازدست‌داده و بیشتر به‌صورت نظری درآمده ست. درصورتی‌که درگذشته و در یونان  فلسفه بازندگی مردم عجین بوده و به آن‌ها در فهم بیشتر زندگی کمک می‌کرد . زنجانی فعالیت‌های خود را بر روی نشست و کارگاه‌های فلسفه به‌منظور هر چه بیشتر شناساندن آن به مردم و استفاده از فلسفه در جنبه عمل‌گرایانه متمرکز کرده است.  شاید بتوان از فلسفه به زبان ساده برای تسلی رنج‌های جامعه امروزی استفاده کرد. از معانی  فلسفه شناخت عقلانی و خردگرایانه درباره وجود است. وجود را می‌توان برابر با «هستی وزندگی» در نظر گرفت پس درنهایت هدف فلسفه دفاع از زندگی و هستی است که مخالف با نیهیلیسم و نیستی گرایی است در اینجا برخی فیلسوفان مانند افلاطون معتقد بوده‌اند عقل در برابر جسم قرار دارد و جسم زندان روح است.

اما فیلسوفی مانند نیچه بر این باور بوده است که خرد و عقلانیت بزرگ جسم انسان است و این‌گونه نیست که جسم و خرد در مقابل هم قرار داشته باشند و بایستی خرد و احساس باهم در تعامل باشند. همچنین فلسفه نگاه انتقادی ، پرسش‌گر و جستجوگر به مسائل بنیادین دارد و نوعی  پرداختن به خردورزی است. برخی از فلاسفه میگویند خرد نکن تا خوشبخت باشی اما این جمله به معنی نفی مطلق اندیشه و خردورزی نیست و مفهوم آن است که باید درست اندیشیدن را بیاموزیم و در مورد یک موضوع تمام جوانب آن را در نظر بگیریم و جستجو کنیم.

باید این موضوع در نظر گرفته شود که بدون رنج اندیشه خوشبختی امکان‌پذیر نیست. و همه این اندیشه لزومانشست و برخواست با نخبگان و روشنفکران نیست بلکه برخی  نشست و برخاست ها با عامه مردم عین خردمندی است.

اولین لازمه خوشبختی آگاهی و شناخت از اشکال مختلف بدبختی است. انسان خردمند می‌تواند تفاوت بین خوشبختی و بدبختی را دریابد. خوشبختی همان‌طور در کلمات آن پیداست تنها  خوشی  و بخت خوب نیست بلکه به کوشش ما بستگی دارد و می‌توان باوجودرنج‌ها بزرگ شد.  در نظر حافظ خوشبختی به پروانه‌ای می‌ماند که از پیله درآمده و دوباره متولدشده است. آدمی نیز مرده متولد می‌شود و باید تولد دوباره خود را با استفاده از خردورزی و فلسفه داشته باشد.

 برای هر فردی راه‌های مختلفی برای خوشبختی وجود دارد و نمی‌توان برای همه نسخه یکسان پیچید. خوشبختی موفق بودن،ثروت داشتن ، محبوب و مشهور بودن نیست. این موارد خوشبختی ظاهری هستند که ما با توجه به انتظارات جامعه و عوام  آن‌ها به‌عنوان خوشبختی نشانه‌گذاری کرده‌ایم.  در جهان امروز به‌اشتباه موفقیت به‌جای خوشبختی جایگزین شده است و ما موفقیت را برابر با خوشبختی می‌دانیم.

زنجانی در انتهای بحث سخنان خود را با جمله‌ای از داستایوفسکی که «همه ما خوشبختیم اگر بدانیم  »و جمله‌ای از فیلسوفی دیگر که بگذار زندگی پاسخ خود باشد به پایان رسانید. همین‌که زنده و سلامت هستیم و می‌توانیم اندیشه کنیم و برای یک زندگی باکیفیت تلاش کنیم خود عین خوشبختی است. پس بهتر است با توجه به انتظارات دیگران و فشار جامعه مدرن مسیر زندگی خود را گمراه نکرده  و با چراغ خردورزی پیش برویم.

در انتهای بحث، دکتر زنجانی برای دقایقی به سؤالات حضار  در مقوله خوشبختی در داخل سالن و همچنین در بیرون از سالن پاسخ دادند.  به نظر می‌رسید در انتهای جلسه بیشتر افراد حاضر در سالن از صحبت های انجام‌شده راضی بودند و امیدوارم این‌گونه جلسات به‌منظور روشنگری هرچه بیشتر مسائل به‌خصوص برای نسل امروز تداوم یابد.